ოლიგარქიას მომავალი არ აქვს.
სიტყვა ოლიგარქია ძველი ბერძნულიდან ნიშნავს "oligarkhia" ან "oligos" ნიშნავს ცოტას, ხოლო "arkho" ნიშნავს მეთაურობას და ნიშნავს ორგანიზაციას, სადაც ძალაუფლება რამდენიმე ადამიანის ხელშია. ოლიგარქია განსაზღვრავს იძულებით სისტემებს, რომლებიც დაფუძნებულია ხალხის მორჩილებასა და ჩაგვრაზე და რომელიც არსებობს ხალხის მცირე ჯგუფისთვის. ოლიგარქია ხშირად განიხილება, როგორც არისტოკრატიული სისტემის გაუკუღმართებული ფორმა.
მსოფლიოში ოლიგარქიის რამდენიმე ფორმა არსებობს, მაგრამ ჩვენ ყურადღებას გავამახვილებთ საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ გაჩენილ სისტემაზე. ზოგიერთმა ადამიანმა მიითვისა რესურსები და წარმოების საშუალებები, ააშენა ფინანსური იმპერიები და გახდა მულტიმილიონერი ან თუნდაც მულტიმილიარდელი. სხვებმა კი განავითარეს კორუფციის დახვეწილი სისტემები, რამაც მათ საშუალება მისცა გაეძარცვათ თავიანთი ქვეყნის რესურსები და ფინანსები. მათ ოლიგარქებს უწოდებენ, ტერმინი, რომელიც თითქმის გაქრა სალაპარაკო ენების საერთო ლექსიკიდან. მათ შექმნეს საზოგადოება, რათა დაეცვათ თავიანთი ახალი აქტივები და მისცეს ძალაუფლება უსირცხვილო ადამიანებს, რომლებსაც შეუძლიათ გაანადგურონ და მოკლან ყველა, ვინც ცდილობს ებრძოლოს სისტემას. ოლიგარქიას აქვს ფეოდალურ სისტემასთან მიახლოებული სტრუქტურა, რომელიც არსებობდა ევროპასა და აზიაში. მას ახასიათებს ძლიერი ლიდერობა, რომელიც იდენტიფიცირებულია მეგზურად აღიარებული ერთი ადამიანის მიერ,რომელსაც ოლიგარქთა კლასი უჭერს მხარს. კორუფციის წყალობით შეზღუდული საშუალო კლასი, პოლიტიკური ძალაუფლების გარეშე, კომფორტული ცხოვრებით სარგებლობს, ხოლო მოსახლეობის მესამედზე მეტი სიღარიბის ზღვარს მიღმა ცხოვრობს.
ოლიგარქიულ სისტემაში საზოგადოებას მართავს დიდი ძალაუფლების მქონე პარტია. სისტემა პირდაპირ მართავს პოლიტიკურ ოპოზიციას. ხელისუფლება ირჩევს არჩევნებში მონაწილე სუბიექტებს. ეს წესები ვრცელდება ყოფილი საბჭოთა კავშირის უმეტეს ქვეყნებზე.
ქართულ ოლიგარქიულ სისტემაში საზოგადოებას მართავს ადამიანი, რომელიც მისი მიერ დაფინანსებული პარტიის მეშვეობით მოქმედებს. მთავრობის წევრები და საკანონმდებლო საზოგადოება თავიანთ სიმდიდრესა და ძალაუფლებას იღებენ ამ ერთი ადამიანისგან, რომელიც ავლენს სრულ ილუზორული ლიბერალიზმს და დემოკრატიულ ღიაობას. ოპოზიციაც მოჩვენებითია, რადგან ოპოზიციის წევრებმა, ამა თუ იმ დროს, ყველამ ისარგებლა ოლიგარქიის დიდსულოვნებით და ოლიგარქიული სისტემის მიერ ორგანიზებული კორუფციით.
ფეოდალურ საზოგადოებაში სიღარიბის ზღვარს მიღმა მცხოვრები მოსახლეობა ძალაუფლების ძლიერ ბაზას წარმოადგენს. ღარიბი ადამიანები ყოველდღიურად ეძებენ საკვებს გადარჩენისთვის. მათ უბრალოდ არ შეუძლიათ მონაწილეობა მიიღონ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. ისინი ეყრდნობიან იმას, რასაც ხელისუფალი კარნახობს, მიაჩნიათ, რომ „გიდი“ მართალია და ყველაფერს აკეთებს მათ დასაცავად. პრინციპი იგივეა ოლიგარქიულ სისტემაშიც. ეს კლასი, რომელიც კომუნისტური პროპაგანდის საფუძველს წარმოადგენს, დღეს არის კაპიტალისტური სისტემის ერთ-ერთი ყველაზე ცუდი ვერსიის მყარი საფუძველი ადამიანის მიერ ადამიანის ექსპლუატაციისთვის და სისტემის პოლიტიკური მძევლობისთვის, რომელსაც შეიძლება ვუწოდოთ ავტოკრატიული. ოლიგარქიისთვის გადამწყვეტია მოსახლეობის ნაწილის შენარჩუნება სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ. რადგანაც, არჩევნების პერიოდში, ძალაუფლებისთვის ადვილი იქნება ამ მოსახლეობის ხმების ყიდვა. ეკონომიკური განვითარება, რომელიც მოსახლეობას საშუალებას მისცემს გამდიდრდეს, არ არის გამოსავალი. საქართველოში მოსახლეობის 20%-ს საკვების ფული არ ააქვს!
მდიდარი უნდა გახდეს უფრო მდიდარი, ღარიბი კი ღარიბი დარჩეს. ეს აქსიომა არის ოლიგარქიული სისტემის განვითარების ღერძი. ის ასევე წარმოადგენს განვითარების ღერძს საქართველოში. ეკონომიკური განვითარება მხოლოდ მაკროეკონომიკური ქმედებებით მოდის, რომელშიც მონაწილეობა შეუძლიათ მხოლოდ ოლიგარქებს და მთავრობას, რომლებსაც აქვთ ფინანსური ძალაუფლება. მსხვილი ბიზნესი თუ სახელმწიფო ინვესტიციები ასევე, კორუფციის წყალობით, არის ადმინისტრაციის, სასამართლო სისტემის წევრების, პოლიციისა და ხელისუფლების მხარდამჭერებისთვის, ხელისუფლების მიერ, მათ მიმართ გადახდის საშუალება. მიკროეკონომიკაში განვითარების ღერძი, რომელიც სამუშაო ადგილების შექმნის საშუალებას იძლევა, თითქმის არ არსებობს. შიდა დაფინანსების გარეშე ქვეყნებისთვის მაკროეკონომიკური ქმედებები ქვეყნის დავალიანების სინონიმია, როგორც ამას საქართველოში ვხედავთ.
ოლიგარქიის ეკონომიკური ზრდა მოიცავს ადგილობრივ ეკონომიკაზე ზეწოლის მაჩვენებლის გაზრდას. ეკონომიკა არის აქტორების ერთობლიობა, რომლებიც ყიდიან და ყიდულობენ საქონელს და მომსახურებას. აქტორებს აქვთ დამატებითი ღირებულება და თითოეული მონაწილე ცდილობს მათი დამატებული ღირებულების მონეტიზაციას. თითოეული ინდივიდი ცდილობს გაყიდოს ჩვენი ადამიანური რესურსი, პროდუქცია, საქონელი ან მომსახურება, როგორც შეგვიძლია. ეს ქცევა გაცვლითი ეკონომიკის ძირითადი პრინციპია. ოლიგარქიების ეკონომიკური ხედვა არის არა დამატებული ღირებულების გამომუშავების მოძიება, არამედ უკვე ჩამოყალიბებული დამატებითი ღირებულების ხელში ჩაგდება, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, დამატებული ღირებულების კონფისკაცია. კონფისკაცია, ისევე როგორც კორუფცია, აზიანებს ეკონომიკას. ბიზნეს აქტორები ხედავენ, რომ მათი მოგება მცირდება ან ხდება ნეგატიური, რაც იწვევს შრომისა და კაპიტალის ანაზღაურების შემცირებას. წარმოების საშუალებების განახლება აღარ არის უზრუნველყოფილი. დამატებითი ღირებულების წარმოების გაზრდა გამოიწვევს მოსახლეობის სიმდიდრის ზრდას. ეს არ არის ოლიგარქიისათვის მისაღები ვარიანტი.
ეკონომიკაში უნდა არსებობდეს მცირე და საშუალო საწარმოების ბაზა, რომლებიც ყიდიან ადგილობრივ ბაზარზე და არიან მსხვილი კომპანიების ქვეკონტრაქტორები. ამ სტრუქტურას ჩვენ ვუწოდებთ სამრეწველო ჯაჭვს. მცირე და საშუალო საწარმოებები უნდა გაიზარდონ, რადგან ისინი უზრუნველყოფენ სამუშაო ადგილების დიდ ნაწილს ეროვნულ ბაზარზე. ისინი ასევე არიან კვლევისა და ინოვაციების ცენტრი, რომლებსაც სიმდიდრე მოაქვთ შესაბამისი ქვეყნისათვის. მსხვილმა კომპანიებმა უნდა დაიქირაონ ქვეკონტრაქტორებად მცირე კომპანიები, მომსახურეობის და წარმოების სფეროში. ქვეყნები, რომლებიც ინარჩუნებენ კავშირს მცირე და საშუალო ბიზნესსა და დიდ კომპანიებს შორის, ხშირად აყვავებულნი არიან. მაგალითად შეგვიძლია მოვიყვანოთ გერმანია. ქვეყნები, რომლებსაც უჭირთ ბალანსის შენარჩუნება მცირე და საშუალო ბიზნესსა და მსხვილ კომპანიებს შორის, ხშირად აწყდებიან დასაქმების გამოწვევებს და ფინანსურ დისბალანსს მათ მოსახლეობაში. ჩვენ შეგვიძლია მაგალითად საფრანგეთი მოვიყვანოთ. განვითარებისთვის მცირე და საშუალო საწარმოები ჯანსაღ სამართლებრივ და ფინანსურ გარემოში უნდა მუშაობდნენ. მეწარმეებს უნდა შეეძლოთ დაეყრდნონ კანონს თავიანთი ბიზნესის დასაცავად და უნდა შეეძლოთ დაფინანსების მოძიება ქვეყნის ფინანსური ინსტიტუტებიდან. ეკონომიკური საქმიანობის ეს ორი არსებითი ფუნქცია ქართულ ბაზარზე არ არსებობს.
ამ შენიშვნების უკეთ გასაგებად, უნდა შევხედოთ როგორ მუშაობს მდიდარი ქვეყნების ეკონომიკა. ჩვენ ვზომავთ ქვეყნის სიმდიდრეს მშპ-თი, შემოსავლით ერთ სულ მოსახლეზე და სიმდიდრის განაწილებით. მდიდარი ქვეყანა არის ქვეყანა, სადაც მოხმარება ერთ სულ მოსახლეზე მაღალია. მაღალი მშპ-ის მქონე ქვეყანა არ განიხილება განვითარებულ ქვეყნად, თუ არ არის სიმდიდრის განაწილება, რადგან ეს აჩვენებს, რომ ქვეყანა დამოკიდებულია მხოლოდ ექსპორტზე, რომლებიც ითხოვენ ბუნებრივ რესურსებს ან აწარმოებენ პროდუქტებს. მდიდარმა და განვითარებულმა ქვეყნებმა გაიარეს მოხმარების შიდა განვითარების ფაზა, რაც ადგილობრივ ბაზრის განვითარების საშუალებას იძლევა. ნაციონალური კომპანიები ადგილობრივ მომხმარებლებთან ერთად პოულობენ სავაჭრო ობიექტებს ეროვნულ ბაზარზე, რაც მათ საშუალებას აძლევს კაპიტალიზაციისათვის და არხების მოპოვებას საერთაშორისო ბაზრებზე. ეროვნული ბაზარი უნდა გაიზარდოს, რათა სამუშაო და დოვლათი მოუტანოს ადგილობრივ მოსახლეობას და გახდეს აქტივი სხვა ბაზრებზე გადასასვლელად. შიდა ბაზრის განვითარება გამოიწვევდა მოსახლეობის საშუალო სიმდიდრის ზრდას და საშუალო კლასის გაფართოებას, რომელიც თანდათან მოიპოვებდა ეკონომიკურ ძალას, რადგან გახდებოდა დიდი ფულადი მასის მფლობელი.
მზარდი და გამდიდრებული საშუალო კლასი არის მოსახლეობა, რომელიც რაღაც მომენტში მოითხოვს ძალაუფლების გაზიარებას. საფრანგეთის რევოლუციის მაგალითი, რომელიც წამოიწყო ეკონომიკური ძალაუფლების მქონე ბურჟუაზიამ, რომელსაც სურდა ძალაუფლების გაზიარება, აშკარაა.
ავტორიტარული პოლიტიკური სისტემების უმეტესობის მსგავსად, ოლიგარქიას არ შეუძლია ეროვნული ბაზრის განვითარება, რადგან რაღაც მომენტში ძალაუფლება გაურბის სადავეებიდან.
ავტოკრატიაში ეკონომიკური მდგომარეობა ხშირად რთულია. ეკონომიკური განვითარება, როგორც ახლა ვნახეთ, სუსტია ან მხოლოდ მმართველთა ინტერესებზეა ორიენტირებული და მოსახლეობას წესიერად ცხოვრების საშუალებას არ იძლევა. ადამიანებს, რომლებსაც ფულადი სახსრები სჭირდებათ, სთავაზობენ სამომხმარებლო კრედიტებს გადაჭარბებული ტარიფებით, რაც მათ კიდევ უფრო სავალალო მდგომარეობაში აყენებს. ეს კრედიტები ყველაზე ხელმოკლე ადამიანების უძრავი ქონების ხელში ჩაგდების საშუალებაა. პირველი სამიზნე საქართველოში პენსიონერები არიან.
ამ სიტუაციისა და ძალიან გაურკვეველი მომავლის გათვალისწინებით, უიმედო მოსახლეობას მხოლოდ ქვეყნიდან გასვლაზე შუძლია ფიქრი: ეს ბევრისთვის გამოსავალია. ახალგაზრდები, რომლებიც ტოვებენ კვალიფიკაციის მქონე უნივერსიტეტებს ან სკოლებს, შეეცდებიან გადავიდნენ ისეთ ქვეყნებში, სადაც მომავალი უფრო პერსპექტიული ჩანს და კომფორტული ცხოვრება ადვილად ხელმისაწვდომია. აფრიკის, აზიისა და სამხრეთ ამერიკის ავტოკრატიები ხედავენ, რომ მათი მოსახლეობა ეკონომიკურად გადასახლებულია დასავლეთ ევროპის ქვეყნებში და ჩრდილოეთ ამერიკის ქვეყნებში. იგივე ეხება ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნების ოლიგარქიებს; დემოგრაფია მცირდება დაბალი შობადობის და მუდმივი ემიგრაციის გამო. დაბალი შობადობა და მნიშვნელოვანი მიგრაცია მოსახლეობის შემცირების შესახებ მეტყველებს. ჩვენ შეგვიძლია დავაკვირდეთ ამ ფენომენს საქართველოში. ეს არ არის კარგი ქვეყნის მომავლისათვის.
ეკონომიკური განვითარების ნაკლებობა აღრმავებს უფსკრულს იმ მოსახლეობასა და ავტორიტარულ რეჟიმს შორის, რომელსაც ეკონომიკური განვითარების ნაკლებობა გააჩნია, რომელიც სარგებლობს ავტორიტარული რეჟიმის სიმრავლით. ხალხის თვითგამორკვევისა და სიმდიდრის გაზიარების ნების აღსაკვეთად, ოლიგარქიას სხვა გზა არ აქვს, გარდა ძალის გამოყენებისა. ამის გამო პოლიცია, უსაფრთხოების სამსახურები და მართლმსაჯულების სისტემა კორუფციით ნაყიდი ინსტიტუტებია. რაც უფრო დიდია უფსკრული, მით მეტია მოსახლეობის უკმაყოფილება და მეტია ძალადობის რისკი. ძალადობა, რომელსაც ავტორიტარული რეჟიმი გამოიყენებს რეპრესიების გასაძლიერებლად და ინდივიდუალური თავისუფლებების კიდევ უფრო შემცირებისთვის. ეს არის სპირალის დაბადება, რომელიც მოსახლეობას ძალადობრივ აჯანყებამდე და ოლიგარქიის მოქმედი პირების წინააღმდეგ მართლმსაჯულების აღსრულებისკენ მიიყვანს.
ოლიგარქიული სისტემა იყენებს ქვეყნის ბუნებრივ რესურსებსა და სიმდიდრეს; ოლიგარქები აგროვებენ ფულს და აგროვებენ ან ინვესტირებენ ქვეყნის ფარგლებს გარეთ და უცხოურ ვალუტაში. ინვესტიციების მოზიდვა ქვეყანაში შეზღუდულია. ოლიგარქებმა თავიანთი ქონება საზღვარგარეთ განათავსეს, რადგან მათი სიმდიდრე კორუფციიდან და ეროვნული სიმდიდრის დაგროვებით მოდის და შეიძლება კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგეს კომპეტენტური სასამართლოს მიერ. არ აქვს გამართლება ეკონომიკური და სოციალური სიმდიდრის ამ გზით დაგროვებას. ოლიგარქები არ არიან არც მეწარმეები და არც დამატებული ღირებულების შემქნელი ადამიანები, რომლებიც სოციალურად ამართლებენ მათ სიმდიდრეს, ამიტომ, ამის გაცნობიერებით, მათ ურჩევნიათ თავიანთი სიმდიდრე განათავსონ საკუთარი ქვეყნის ფარგლებს გარეთ, რადგან მასპინძელ ქვეყანაში ნაკლები კითხვები იქნება სახსრების წარმოშობასთან დაკავშირებით.
გარდა ამისა, ბედის შეცვლა შეიძლება ძალიან მტკივნეული იყოს საკუთარ ქვეყანაში. ეკონომიკურმა კრიზისმა შეიძლება აიძულოს იგივე ადამიანები, რომლებიც თავის დროზე დაეხმარნენ სიმდიდრის მოპოვებაში და ძარცვაში, მათ შეიძლება მოუნდეთ უკან დაიბრუნონ ეს სიმდიდრე, რათა უზრუნველყონ რეჟიმის დაუყოვნებელი მოთხოვნილებები. უკანონოდ მოპოვებული შემოსავლის პირდაპირი კონფისკაცია ძლიერი ვარიანტია. ამას მალე ვიხილავთ დღევანდელ რუსეთში.
ოლიგარქებისთვის სასურველი ფინანსური გამოსავალი სისტემის დაგმობის კიდევ ერთი საკითხია. ეროვნული ეკონომიკის ექსპლუატაციის დროს დაგროვილი მასიური ფული არ წავა ინვესტიციებისთვის წარმოების საშუალებებში და ეროვნული სიმდიდრის განვითარებაში, არამედ გააძლიერებს უკვე კარგად განვითარებული ქვეყნების ფინანსურ საფუძვლებს. ოლიგარქიის პოლიტიკაში ეს წინააღმდეგობრივი წერტილი კრიტიკული იქნება ქვეყანაში კრიზისების დროს. ჩვენ უნდა მოვიყვანოთ რუსეთის მაგალითი, სადაც ოლიგარქიის და თუნდაც ხელისუფლების ფული ლიბერალური ეკონომიკის მქონე ქვეყნების ბანკებში იყო დაგროვილი. უკრაინის წინააღმდეგ ომი ხაზს უსვამს პოლიტიკის აბსურდულობას. საკუთარი სიმდიდრის სხვა იურისდიქციაში დაგროვებას, როდესაც ტოტალიტარულ სისტემა ხარ, ფინანსური აქტივების დაკარგვის საფრთხე დიდია. ოლიგარქია ატარებს ამის განადგურების საფუძვლებს.
იქნება თუ არა ეკონომიკური განვითარება, ოლიგარქია მეტ-ნაკლებად მოკლევადიან პერსპექტივაში განწირულია. ეკონომიკური ზრდისა და სიმდიდრის შეზღუდული გაზიარების პირობებში, საშუალო კლასის ზრდა ამ სისტემის შეჩერების დასაწყისი იქნება. ეკონომიკური განვითარების გარეშე, უფსკრული მმართველ კლასსა და დანარჩენ მოსახლეობას შორის გამოიწვევს ძალადობას, რომელიც სასტიკად მოუღებს ბოლოს ოლიგარქიას.
ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნებში ოლიგარქიები დღემდე შეჩერებულნი არიან, რადგან ისინი პირდაპირ თუ ირიბად იკვებებოდნენ რუსეთის ბუნებრივი რესურსების ექსპლუატაციის შედეგად მიღებული რუსული შემოსავლით. უკრაინაში შეჭრამ წერტილი დაუსვა ამ ვითარებას და რუსეთს უპრეცედენტო ეკონომიკურ კრიზისში ჩააგდებას. ეკონომიკური და ფინანსური კრიზისი აიძულებს რუსეთის მთავრობას დაიბრუნოს ოლიგარქებისთვის ომის დასაფინანსებლად დარიგებული მთელი სიმდიდრე და შეეცდება ხელისუფლებაში დარჩენას. ამით რუსეთის ხელისუფლება დაასრულებს თავის ოლიგარქიულ სისტემას და გამოიწვევს არეულობას ყველა მეზობელ ქვეყანაში.
ეს კრიზისი საქართველოზეც აისახება. ჩვენ უნდა მოვემზადოთ რთული პერიოდისთვის და შევქმნათ სამართლებრივი გარემო, რომელიც აკრძალავს ამ ტიპის საზოგადოების ჩამოყალიბებას. ამისათვის ჩვენ უნდა დავამყაროთ ანტიკორუფციული სისტემა და ყველა პოლიტიკური ძალისგან დამოუკიდებელი სასამართლო სისტემა და წავშალოთ სიტყვა „იმუნიტეტი“ ყველა ფორმით ყოველდღიური ენიდან და ლექსიკონიდან: კანონი ყველასათვის.
საქართველოს სუვერენულმა ხალხმა, პირდაპირი დემოკრატიის აქტებით, უნდა დაიბრუნოს კონტროლი ქვეყნის ყველა ინსტიტუტზე, რათა შეიმუშაოს კონსტიტუცია, რომელიც გააკონტროლებს მათ მომავალ მთავარ გადაწყვეტილებებს.
